ÖĞRENCİLERİ ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI
A) Psikometrik Yaklaşım
● Değerlendirme objektiftir.
● Standart testler kullanılır.
● Belirli özelliklere sahip olma dereceleri sayılarla ifade edilir.
● Bilme, kavrama, analiz gibi zihinsel beceriler ölçülür.
● Psikometrik yaklaşım süreçten çok ürünle ilgilidir. Çünkü ürün gözlenebilir.
B)İzlenimci Yaklaşım
● Belirli özelliklere sahip olma dereceleri betimlenerek ifade edilir. (İyi, orta, kötü gibi)
● Subjektif değerlendirmedir.
● Üst düzey zihinsel beceriler ölçülür. (Sentez, değerlendirme gibi)
● Gözlem gibi nitel ölçme araçları kullanılır.
● Bu yaklaşımda, yeteneğin değerini sayılarla ifade etmek, örneğin; 2+2=4 demek izlenimciler için yeterli değildir. 4 sayısına ulaşma evreleri de sonuç kadar önemlidir. “Kişi yeteneğini nasıl ortaya koydu?”, “Ne tür hatalar yaptı?” ve “Niçin” sorularına da yanıt ararlar.

UYARI:  Görüldüğü gibi, her iki yaklaşımında olumlu yanları olduğu gibi, iyileştirmeye açık yanları da vardır.
Bir karar alınırken öğretmen, psikolojik yaklaşımla ulaştığı sonuçları, izlenimci yaklaşımla birleştirebilir. Örneğin bir öğretmen yaptığı testlerin ortalamasına göre notlarını verir, bir diğeri ise, tüm gözlemleriyle öğrencinin test puanını birlikte değerlendirir.

1990′lı yıllara kadar psikometrik yaklaşım, tüm dünyada egemen olmuş, yani süreç değerlendirilmeden ürün değerlendirilmiştir. Öğretim alanında ortaya konan yeni kuramlar, daha çok eğitimin bireyselleştirilmesi yönünde ağırlık kazanmışlardır. Kuşkusuz eğitimde ölçme ve değerlendirmenin de yeniden yapılandırılması gerekmiştir.

Bu beklentilere cevap vermede geleneksel anlayışların yetersiz kalması, reformist çabaların doğmasına neden olmuştur.

Bütün bu gelişmelerin sonucunda öğrencilerdeki bilgi düzeyini ölçmeyi amaçlayan standart testlerin yerini performans testleri almaya başlamıştır.

Portfolyo uygulamaları günümüzde en önemli öğretim ve ölçme uygulaması olarak kabul edilmektedir.

C)Uzlaştırıcı Yaklaşım (Eklektik Yaklaşım)
● Klasik ölçme değerlendirme yaklaşımlarına alternatif olarak geliştirilmiştir.
● Zihinsel becerilerin ölçülmesi ve bunların objektif olarak puanlanmasını sağlayan çağdaş bir yaklaşımdır.
● Portfolyo (Öğrenci gelişim dosyası) en önemli tekniğidir.                                                                                                      

Portfolyo Değerlendirme

Öğrencinin öğretim faaliyeti içerisinde, başarısının, performansının, yaptığı proje ve ödevlerin örneklerinin bulunduğu ve böylece bireyin gelişiminin izlendiği değerlendirme biçimidir.

Portfolyoda öğrenci ne biliyor sorusuna cevap aranırken, öğrencilerin birbirleriyle olan farkları değerlendirilmez.
Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışmadır. Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip, yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.

Portfolyoda, öğrenci ne öğrendi, öğrenirken hangi yolları izledi, yeteneklerini kullanabildi mi, hangi soruları sordu, işbirliği yaptı mı, iletişim becerilerini kullandı mı gibi incelemeler yapılabilir.
Portfolyoların kullanılma amacı
● Öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek
● Alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek.
● Gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek
● Gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmak
● Yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek
● Kendi çalışmalarını değerlendirmesine yardım etmek
● Yazma, okuma ve düşünme becerileri arasında bağlantı kurmasını sağlar.
● Gelişim sürecini izlemek
● Öğrenme sürecindeki performansını izlemek
● Üst eğitim kurumlarındaki öğretmenlere öğrenciyi tanıtmak
● Değerlendirme sürecine öğrenciyi, öğretmeni, aile ve arkadaş grubunu da katar.
● Öğretimi öğrenci merkezli duruma getirir.
● Öğrencide sorumluluk geliştirir ve öğrenciyi aktif kılar.
● Ekiple çalışma yeteneklerini geliştirir.
Bunun yanında objektif değerlendirme yapılamaması ve öğrenciler arasındaki rekabeti kaldırması olumsuz yönü olarak söylenebilir.

RUBİC PUANLAMA (Puanlama yönergesi – Puanlama anahtarı)

Rubic (dereceleme ölçeği) öğrenci merkezli öğretim uygulamalarında kullanılır. Öğretmenin değerlendirmede kullanacağı ölçütleri geliştirerek öğrenciye verdiği yönergedir. Öğrenciye öğretim faaliyeti başında öğretmenin kendisinden neler beklediğini bilmesi açısından verilir. Böylece öğrencinin kendisini yönlendirmesi sağlanır.

Rubic puanlama portfolyo puanlamasında ve yazılı performansın değerlendirmesinde kullanılır.
Rubic Puanlamanın Değerlendirme Sürecine Etkileri

● Öğrenciler ürettikleri ürünün sorumluluğunu daha fazla duyarlar.
● Öğretmenlerin puanlama için harcadıkları zamanın azalmasına katkıda bulunurlar.
● Öğretmenin öğrenci çalışmalarını değerlendirmesini basitleştirir.
● Öğrencilere bir ödevi tamamlarken kendi performanslarını değerlendirebilecekleri standartlar ve kriterler sağlar.

KLASİK VE ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Klasik Değerlendirme Yöntemleri
● Değerlendirme sürecinde yalnız öğretmen aktiftir.
● Öğretmen merkezli eğitim-öğretim değerlendirilir.
● Ürün (sonuç) önemlidir.
● Ezbere dayalıdır.
● Kâğıt-Kalem ya da standart testler kullanılır.
● Geri bildirim ve sonuç not olarak verilir.
● Ölçüt önceden belirlenir.
● Puanlamada sayısal semboller kullanılır.
● Özetleyici ve yargılayıcıdır. (Summatif)
Çağdaş Değerlendirme Yöntemleri
● Değerlendirme sürecinde öğrenci ve öğretmen aktiftir. Aile de bu sürece katılır.
● Öğrenci merkezli eğitim-öğretim değerlendirilir.
● Süreç odaklıdır.
● Düşünme ve değerlendirmeye dayalıdır.
● Çok boyutlu ödev, ürün ya da performans örnekleri kullanılır. (Portfolyo)
● Geri bildirim süreç içerisinde öğrenciye bildirilir.
● Ölçüt, öğrencilerle belirlenir ve grubun başarısı bireyin başarısını da etkiler.
● Rubic puanlama kullanılır.
● Geliştirici (Formatif) ve teşhiz edicidir.

TEST PLANI
Geçerli ve güvenilir ölçümler, dikkatlice planlanmış testlerle elde edilebilir. Testin planlanması esnasında “Niçin ölçme yapılacak?”, “Ne ölçülecek?” ve “Nasıl ölçülecek?” soruları cevaplandırılmalıdır.
Test Planında Yapılması Gerekenler
1. Testin amacı belirlenmelidir.
Bir test planı yapılırken öncelikle testin amacı belirlenmelidir. Testler,
a) Öğrenciler arasında seçme yapmak
b) Öğrencileri tanıma ve bir programa yerleştirmek
c) Öğrenme düzeyini ve öğrenme eksikliklerini belirlemek
d) Öğrencilere verilecek notu belirlemek için yapılır.
2. Testteki toplam soru sayısını belirleme
Testteki soru sayısının belirlenmesinde, sınav süresi, kullanılan soru tipi, soruların güçlük derecesi, cevaplamak için gereken düşünme sürecinin karışıklığı ile cevaplayıcıların düzeyi etkilidir. (Küçük çocuklara çok sorulması bazılarının sıkılmasına neden olur ve güvenirlik etkilenir.- Okullarda ise süre kısıtlıdır.)
3. Ölçülecek davranışlar ve testin kapsayacağı konuların belirlenmesi
Bir dersten geçen öğrencinin davranışlarında o dersi almadan önceki durumuna kıyasla farklılıklar olması beklenir. Eğitim öğretimin başında, öğrencinin davranışlarında ne gibi değişiklikler beklendiği belirlenmelidir.
Test başlangıçta belirlenen davranışları ölçmek için düzenlenmelidir.
Rasgele bir yaklaşımla ölçülecek davranışlarla konuların tümünü temsil edecek bir örneklem alınamaz. Bu nedenle belirtke tablosu hazırlanmalıdır. Belirtke tablosunda, öğretim sırasında verilen öneme göre her hedefe ve konuya yüzdelik ağırlık verilmeli ve bu yüzdelikle başlangıçta belirlenen soru sayısına çevrilmelidirler. (Belirtke tablosu örneği: H. Tekin. S.99)
4. Kullanılacak soru tipi kararlaştırılmalıdır.
Test hazırlanırken hangi soru tipinin kullanılacağını, ölçülecek olan davranış ve konunun içeriği belirlenmelidir. Hazırlanan sınav içerisinde değişik tip soru çeşitleri kullanılabilir. (En fazla üç tip soru çeşidi kullanılmalıdır)
Kullanılacak madde tipini belirlemede, testin uygulanmasına ve puanlanmasına ilişkin kolaylıkların göz önünde bulundurulması gerekir. ÖR: Puanlamanın nesnel olması ve makineyle yapılması düşünülüyorsa madde tipi büyük ihtimalle çoktan seçmeli olur.
5. Testin güçlüğü ve soruların güçlük dağılımının kararlaştırılması
Testin ortalama güçlük düzeyi ve maddelerin güçlük dağılımı, testin kullanılış amacına uygun olmalıdır. Öğrenme düzeyini ve başarıyı ölçmeyi amaçlayan bir sınavın güçlük düzeyi orta düzeyde (0,50) olmalıdır. Eğer test çok sayıda öğrenciden belli ve az sayıda öğrenciyi seçmek için kullanılacaksa güçlük düzeyi buna göre hazırlanmalıdır. ÖR: 400 kişiden 40 kişi seçilecekse güçlük düzeyi 0,10 olmalıdır.
Eğitim-Öğretimde kullanılan testlerin güçlüğü (0,50) civarında olmalı, test içerisinde çok kolay, kolay, zor ve çok zor maddeler yer almalıdır. Ancak en fazla orta güçlükteki maddeler yer almalıdır. Çünkü en ayıt edici maddeler orta güçlükteki maddelerdir.
6. Puanlama biçimi belirlenmelidir.
a) Puanlamanın elle mi yoksa makineyle mi yapılacağı belirlenmelidir.
b) Soru kitapçığından ayrı bir cevap kağıdı kullanılıp kullanılmayacağı belirlenmelidir. (Soru tipine ve cevaplayıcıya göre değişir. Küçükler yanlış işaretleyebilir.) - (Kısa cevap ve tamamlama maddelerinde cevap kağıdı ayrılmaz.)
c) Maddelerin her birine verilecek puan belirlenmelidir.
d) Puanları şans başarısından arıtmak için düzeltme formülü kullanılıp kullanılmayacağının belirlenmesi. (Özellikle seçmeli testler için zorunludur)