YARATICI DÜŞÜNME  

Yaratıcı düşünme bireyin  yeni, farklı,  özgün (sentez düzeyi)  ve  alternatifli düşünmesi, ürünler ortaya koymasıdır. Yaratıcı düşüncenin gelişmesi için serbest ve hoşgörülü bir öğretme-öğrenme ortamı ve geniş hayal gücünü geliştirmeye olanak tanıyan aktivitelerin olması gerekmektedir.

Yaratıcı bireylerin başlıca kişilik özellikleri şunlardır :

Ø      Geniş hayal gücü, 

Ø        Yenilikçi, araştırıcı, keşfedici, estetik,

Ø      Bireyselliği tercih etme,

Ø      Özgüveni yüksek,

Ø      Risk alabilen,

Ø      Meraklı ve sorgulayıcı,

Ø      Gerektiğinde içe kapalı,

Ø      Ani davranma,

Ø      Düşünme yollarını kullanabilme,

Ø      Zaman zaman iletişime kapalı,

Ø      Farklılıkları seven,

Ø      İdealleri olan,

Ø      Estetik ve artistik davranma,

Ø      Gizemli aynı zamanda kompleksli,

Ø      Macerayı sevme,

Ø      Heyecan duyma,

Ø      Spontan (doğal davranma)

 

Okullarda Yaratıcı Düşünmeyi Geliştirme Yolları

 

+ Bağımsız ve serbest öğrenme ortamları,

+ Hoşgörülü olma,

+ Merak, keşfetme ve soru sorma çabalarını destekleme,

+ Yaratıcı problemlere ağırlık verme,

+ öğrencinin aktif olduğu öğrenme yaşantıları,

+ Okullarda yaratıcılığı geliştirmede kullanılan başlıca yöntemler şunlardır;

    İlköğretimde   ; rol yapma, drama, şiir yazma, resim yapma, hikaye yazma,

    Ortaöğretimde; buluş yoluyla öğretim, proje temelli öğrenme, beyin fırtınası, araştırma-              inceleme, anı yazma, bilimsel hayaller kurma vb. kullanma.

+ Sanat, spro ve kültürel etkinliklere yöneltme. 

 

Yaratıcılıkta en önemli özellik, özgünlük ve yeniliktir (yaratıcılık: aykırı düşünme). Yaratıcı düşünceyi geliştirmek için özgür öğrenme- öğretme ortamı  gereklidir. Uygun yöntem ve teknikler;    

DRAMA,  

BENZETİM,

 BEYİN FIRTINASI,

 PROBLEM ÇÖZME

 

ELEŞTİREL DÜŞÜNME

 

Gözlem ve bilgiye dayanarak sonuçlara ulaşma işidir. Eleştirel düşünme, temelde bilgiyi elde etme, değerlendirme ve kullanma yeteneği ve eğilimine dayanır. 

 

Eleştirel düşünme, bireyin yaptığı gözlemlere ve ürettiği bilgilere dayanarak sonuçlara ulaşma sürecidir. Birey bu süreçte bilgiyi etkili bir biçimde elde ederek, değerlendirir ve kullanır.

 

Eleştirel düşünme, bireyin kendi düşüncelerinin farkında olması, tutarlı ve farklı olanları ayırabilmesi, başkalarının düşüncelerini anlayabilmesi, farklılıkları görebilmesi ve çevreyi tanıyabilmesine ilişkin zihinsel süreçleri kapsar. Böylece bireyler daha doğru kararlar alabilir ve daha çok yönlü düşünebilir. Eleştirel düşünme bireylerin bilgiyi üretme, kullanma ve değerlendirme yapma etkinliklerinin bir sonucudur.

 

Birey eleştirel düşünme sürecinde; bilgi üretme ve değerlendirme, tutarlık, uygulanabilirlik, yeterlik, bütünleştirme ve iletişim kurma gibi zihinsel etkinlikleri gerçekleştirilir.

 

            SORU : Eleştirel düşünme becerisi kazanan öğrencilerin aşağıdakilerden hangisini yapması   beklenemez ?

A)    Bir konu hakkındaki fikirleri olduğu gibi kabullenme  (2006 KPSS)

B)     Mantıklı sonuçlara ulaşabilmek için bilginin sentezini yapma

C)     Yeni sorular ve problemler bulmak için bilgiyi kullanma

D)    Bir konu hakkındaki farklı görüşleri irdeleme

E)     Problemin çözümüne ulaşmak için farklı açılardan muhakeme yapma

 

Okullarda Öğrencilerin Eleştirel Kimlik Kazanması ve Eleştirel Düşünme Becerilerini Arttırma Yolları

 

& Bilginin kaynağını test etme,                           

 & Geçerli ve geçersiz bilgileri ayırt etme,

& Önyargılardan ve taraflı davranmadan uzak,  

& Doğru olanlar ile iddia edilenleri ayırma,

& Tutarsızlıkları ayırt etme,                             

  & İletişim becerilerini etkili kullanma,

& Öğrenmeyi öğrenme,                                     

  & Boyutları belirleme,

& Sonuç elde edebilme,                                       

& Bağımsız düşünme,

& Sorumluluk alma,                                            

& Çok yönlü düşünme.

 

Eleştirel Düşünmenin Yararları

 

+  Özgür düşünmeyi geliştirme,                           

+  Problem çözme becerisini kazanma,

+  Karar verme stratejilerini güçlendirme,           

+  Farklı yönlerden bakabilme,

+  Bilgi ve görgüyü arttırma,                                

+  Mantıklı düşünme.

Eleştirel Düşünme Becerileri

 

YANSITICI DÜŞÜNME

 

Gelecekte daha iyi kararlar vermeye çalışırken geçmişteki kararların başarılarını değerlendirmelidir. John Dewey’in “Toplumun en önemli gereksinimi, öğrencilerin okulda öğrendiklerini yaşama yansıtmayı öğrenmeleridir” görüşü yansıtmacı düşünceyi açıklar. 

Dewey’e göre yansıtıcı düşünme, dikkatli, tutarlı, alternatifli ve etkin düşünme şeklidir. Özellikle okul öğrenmelerinin yaşama aktarılmasının önemi yansıtıcı düşünmeye yön vermektedir.

 

Yansıtıcı Düşünme Sürecinde Öğretmen ve Öğrencilerin Görevleri

 

Ø      Öğrenme sürecini öğretmen  ve öğrenciler birlikte yönlendirir,

Ø      Öğrenciler merak duyguları ve araştırma becerileri üzerinde çalışırlar,

Ø      Eleştiri, hoşgörülü olma ve fikirlerini ifade etme sağlanır,

Ø      Öğrencilerin bireysel ve sosyal gelişimi sağlanır,

Ø      Geleceği birlikte kestirirler. Hedefler belirler ve çaba gösterirler,

Ø      Üst düzey zihinsel işlemler gerçekleştirilir. 

 

ETKİN / AKTİF ÖĞRENME    

Öğrencilerin öğrenme sürecine yaparak-yaşayarak (etkin) katılımını gerektirir: Öğrenci sınıfta bilginin pasif alıcısı değildir. Öğrenci bizzat, konuşarak, yazarak, soru sorarak, düşünce üreterek, tartışarak, ilişki kurarak, problem çözerek bilgiyi üretir ve yaşamda kullanır. Geleneksel eğitimde geçerli olan ezber bilgi ve aktarmacı öğretim modeli yerine merak, kuşkulanma, deneyimlere girme, araştırma ve sorgulama yapma, işbirlikçi çalışma, ortak görüş geliştirme gibi çalışmalara bırakmıştır.  Etkin öğrenmenin gerçekleştirildiği sınıflarda, işbirlikçi çalışma, karar alma, özdenetimi sağlama, enerjik olma ve özgüven görülür.

Bu nedenle her öğrencinin öğrenmeyi öğrenme stratejileri ve öğrenme düzeyleri dikkate alınarak,  uygun öğrenme etkinlikleri (strateji-yöntem) kullanılır. Öğrenci öğretimin merkezine alınır. Öğrenciler, araştırma ve bilgi kaynaklarına kendileri ulaşarak  elde ettikleri bilgileri örgütleme ve sunma, bireysel ve grup olarak sorumluluklar alma ve yerine getirme, etkileşimde bulunma ve ortak bilgi üretiminde yeterlilik kazanırlar.

Aktif öğrenme, öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıdığı, öğrenene öğrenme sürecinin çeşitli yönleri ile ilgili karar alma ve özdüzenleme yapma fırsatının verildiği ve karmaşık öğretimsel işlerle öğrenenin  öğrenme sırasında zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir  öğrenme sürecidir.

 

Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri

Ø      Öğrenme sürecinin sorumluluğu öğrencidedir,

Ø      Öğrenci üst düzey ve karmaşık zihinsel süreçleri kullanır,

Ø      Öğrencinin öğrenmeyi öğrenme yeteneği gelişir,

Ø      Öğrenme sürecinin sorgular,

Ø      Bilgiyi keşfeder, uygular ve değerlendirir,

Ø      Öğrencinin özdüzenleme ve özgüveninin arttırır,

Ø      Öğrenmeye güdülenmeyi arttırır.

 

SORU : Aşağıdakilerden hangisi, “yaşam becerileri”nin bireylere yardımcı olması beklenen öncelikli  alanlarından biri  değildir?

A)    İş hayatındaki görevlerini yapma

B)     Kişiler arası iletişim kurma

C)     Başka becerileri öğrenme

D)    Bilgiyi hatırlama       (2006 KPSS)

E)     Değişime ayak uydurabilme