ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

            Öğretim yöntemleri, öğretim tekniklerine göre daha geneldir. Teknikler yöntemlerin uygulanma biçimidir. Öğretim yöntemleri tekniklere yön verir ve tasarımını yapar.Başlıca öğretim teknikleri  şunlardır;  

GRUPLA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

            BEYİN FIRTINASI ( FİKİR TARAMASI) TEKNİKLERİ   

            Beyin fırtınası bir sorun çözme yolu ve bir tartışma çeşididir. Bu teknik katılımcıların  hayal güçlerini ve buna dayalı olan yaratıcılıklarını  kullanmayı gerektirir. Bireyin yaratıcı  düşüncelerini harekete geçirerek çok sayıda fikri, bir grup insandan, kısa südre toplamaktır.

 

            Yaratıcı problem çözme gücünü geliştirmeyi amaçlayan grup tartışma tekniğidir. Katılımcılar yaratıcı düşünme ve hayal kurma yoluyla bir konuya çözüm getirmek üzere fikirlerini özgürce sunarlar.

            İki bölümden oluşur:

1-      Fikir üretme,

2-     Fikirleri değerlendirme.

* Fikir üretme aşamasında grupta problem çözmekle görevlendirilen üyeler mümkün olduğu kadar çok fikir ileri sürerler. Akıllarına geleni söylerler. Fikirler ile ilgili yorum, yargılama, eleştiri yapılmaz, düşünceler yönlendirilmez, fikirler tahtaya ya da kağıtlara yazılır, oturumun sonunda genel bir değerlendirme yapılır,

* Fikirlerin değerlendirilmesi aşamasında ise katılımcıların fikirleri sınıflandırılır, yeni ilişkiler kurulmaya çalışılır ve değerlendirme yapılır,

 

            Başlıca Aşamaları :

1+ Toplantının amacı ya da sorunun ne olduğu  belirlenmeli ve görülebilecek bir yere yazılmalı,

2+ Süre sınırı belirlenmeli, bu süre içerisinde herkesin katkı getirmesi istenmeli ve görüşler tahtaya yazılmalı,

3+ Tartışma süresi bitince söylenenler analiz edilmeli,  değerlendirilmeli ve yeniden örgütlemesi yapılmalı,

4+ Toplantı sonunda tartışmalara devam edilip edilmeyeceğine karar verilmelidir.

 

Beyin Fırtınasında Dört Önemli Nokta : 

1-      Değerlendirmenin sonraya bırakılması ( Fikirlerin söylendiği sırada eleştirilmemesi, yönlendirme yapılmaması),

2-     Serbest ve neşeli bir ortam yaratılmalı ( hayal gücü ve yaratıcılık desteklenmeli),

3-     Olabildiğince çok miktarda fıkır üretilmesinin sağlanması ( fikirlerin niceliğine verilen önem),

4-     Önerilen fikirlerin gruplanması ve geliştirilmesi (fikirlerin niteliğine verilen önem).

 

Beyin Fırtınası Tekniğinin Özellikleri

1.       Yaratıcı problem çözme, hayal kurma ve fikirlerini ifade etme becerisini geliştirir,

2.      Fikir üretme ve fikirlerin değerlendirilmesi olmak üzere iki bölümden oluşur,

3.      Özgür ve güvenilir bir tartışma ortamı sağlanır. Fikirler yönlendirilmez, eleştirilmez ve yargılanmaz,

4.      Tartışma konuları öğrencinin ilgi düzeyine ve gelişim özelliklerine uygun seçilmelidir.

 

GÖSTERİ (GÖSTERİM-DEMONSTRASYON) TEKNİĞİ 

            Öğrencilerin bir konuyu dinlerken görerek de öğrenmelerini sağlayan bir öğretim yoludur. Anlatımlarda ve bilgileri aktarmada görsel yaklaşımların kullanılmasıyla uygulanır. Gösteri metodu görsel anlatım olarak da adlandırılabilir. Kalabalık gruplarda da uygulanabilir.

 

·         Öğrencilere bir işin nasıl yapılacağını göstermek ya da genel ilkeleri açıklamak veya bir aracın nasıl çalıştığını göstermekte kullanılır,

·          Öğrenme konusu olan araç-gereç kullanılarak somutlaştırılır. Göze ve kulağa hitap ettiği için etkilidir. Örn. Gece-gündüz oluşumu, güneş ve dünya hareketleri.

·          Öğrenme konularını somutlaştırmada anlaşılır hale getirmede, ilgi çekici duruma getirmede kullanılır.

 

      Gösteri Tekniğinin Özellikleri

1.Beceri (psiko-motor davranış) öğretiminde etkilidir,

2.Göze ve kulağa aynı anda hitap eder,

3.Öğretmen göstererek anlatır (Göster-anlat ilkesi),

4. Tüm öğrencilerin gösteriyi izleyebilmeleri sağlanmalıdır.

 

SORU-CEVAP TEKNİKLERİ  

            Beyin Fırtınası (Fikir Taraması),  Gösteri (Demonstrasyon), Soru-Cevap, Sosyo-Drama / Rol Yapma (Bağımlı Rol Yapma) / Drama (Bağımsız rol yapma), Mikro Öğretim, Eğitsel Oyunlar, Altı Şapkalı Düşünme Tekniği (E. Bono), Ekiple Öğretim, Workshop, Benzetişim (Simülasyon)   bunlar grupla öğretim teknikleridir.

Öğretmenlerin  iyi sorular  sorması önkoşuldur. Soru sorma, öğrencilerin öğrenme sürecine katılması  amacını taşır ve karşılıklı etkileşim sürecini başlatır. Sorular bilişsel alanın bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeylerinin her biri için olabilir.

            Soru-cevap tekniği öğrencilere düşünme ve konuşma alışkanlıklarını kazandırma bakımından önemlidir. Hemen hemen her dersin öğretilmesinde kullanılır. Soru ve cevaplar gerekmedikçe tekrar edilmemelidir. Sorular random usulü öğrencilere sorulmalıdır. Sorudan önce sorulacak isim söylenmemelidir.

            - Öğrencilerin derse katılmasını sağlayan, düşünme ve konuşma alışkanlıklarını kazandıran önemli bir tekniktir. SOKRAT yöntemi olarak da bilinir.

            - Soru önce sınıfa sorulmalı, öğrenciler düşündürülmeli, sonra soruyu cevaplandıracak kişi belirlenmelidir,

            - Soru cevap tekniği öğrencileri derse katmak, düşünmeye yöneltmek, öğretimin etkili ve yetersiz yönlerini belirlemek, anlaşılmayan konuları belirlemek, önemli bölümleri vurgulamak, pekiştirme vermek ve konuları açıklayarak tekrar etmek için öğretim sürecinde kullanılır.

            - Her öğrencinin cevaplayacağı sorular sorulmalıdır,

            - Doğru cevaplar hemen pekiştirilmeli, yanlış cevaplar yine aynı öğrenciye ipucu ve ek sorular ile düzelttirilmelidir. Doğru cevap için ipucu kullandırılmalıdır.

            - Farklı türden sorular (kapalı uçlu bilgi soruları vb.) gibi sorular sorulmalıdır.

ROL OYNAMA TEKNİĞİ ( Bağımlı rol yapma= Rol Yapma, Bağımsız rol yapma = Drama ) ( Soysa- Drama )

            Rol oynamanın amacı, öğrencilerin çeşitli bireysel  ve sosyal konularda görüşlerini ve duygularını anlamalarına yardımcı olmaktır ve öğrencilerde empati duygusunu geliştirmektir. Rol oynama, öğrencileri gerçek yaşam ortamlarını model alan ortamlara sokmayı amaçlar. Öğrencilerin rolleri üstlenmeleri, kararlar vermeleri, oynamaları ve sonuçlarla karşılaşmaları önemlidir.

            Rol oynama öncesinde, oyun sırasında ve sonrasında psikolojik analizlere girmemeye özen göstermesi gereken öğretmenlerin yapmaları/ uymaları gerekenler :

++ Öğrencilere hazır bir senaryo verilir ya da öğrencilerden senaryo oluşturmaları istenir,

++ Senaryodaki roller sınıfın katılımıyla ve görüşleri doğrultusunda dağıtılır. Öğrencilere hazırlık için yeterli süre verilir,

++ Sınıfın önünde oyun oynanması sağlanır,

++ Oyun, dersin amaçları, beceriler ve içerik doğrultusunda sınıf ortamında tartışılır,

++ Oyun olumsuz oynatıldıktan ve üzerinde tartışıldıktan sonra bir kez de olumlu olarak oynatılabilir.

++ Rol yapmada birey başkasının rolüne girerek onun gibi davranır. Roller önceden dağıtılır ve bireyler bu rolleri oynarlar. Dramada ise birey kendi açısından yaklaşır ve ne yapması gerektiğine ilişkin (doğaçlama) rol oynar. Bireyler beklenmedik durumlarda nasıl davranması gerektiğini çözerler.

++ Öğrencinin kendi duygu ve düşüncelerinin, başka bir kişiliğe girerek, ifade etmesini sağlayan bir tekniktir, 

++ Öğrenci kendisini başka birinin yerine koyar, duygu, sezgi, sempati, öfke ve sevgi gibi duygular yaşanır. Örn. Zorba birisini canlandırarak sinirli olmayı öğrenme.

++ Öğrencinin nasıl davranması gerektiğini yaşayarak öğrenmelerini sağlayan bir tekniktir,

++ Doğal dramada da, öğrenciler serbest konuşarak kendi duygu ve düşüncelerini ortaya koyarlar,

++ Biçimsel dramada da, duygu ve düşüncelerini başka bir kişiliğe girerek geliştirirler,

++ Etkileşim ve iletişim önemlidir, Öğrenci kendisini başkasının yerine koyarak, ya da kendini oynayarak bir olayda, durumda, davranışta geliştirmelidir,

 

Rol Yapma Tekniğinin Özellikleri

·         Öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirme,

·          Empatiyi geliştirme,

·          Duyuşsal ve sosyal davranışların öğrenilmesini sağlar,

·          Sosyal etkileşimi arttırır,

·          Kendini ifade etme gücünü geliştirir.

 

DRAMA TEKNİĞİ

Drama tekniğinde öğrenciler, değişik özellikteki maddelerin ve insanların durumlarını dramatize ederler, canlandırırlar. Bu teknik ile öğrenciler hangi durumlarda nasıl davranmaları gerektiğini yaşayarak öğrenirler. Bilinen en eski öğrenme tekniklerinden birisi olan ve yaygın olarak kullanılan drama tekniği, problem çözme ve iletişim kurma yeteneğini geliştirir. Bu teknik, hem oyuncuya hem de izleyiciye yöneliktir. Drama tekniği, doğal ve biçimsel drama olarak ikiye ayrılır.

Doğal Drama : Daha çok serbest konuşmalarla gerçekleşir. Kimin ne zaman ne söyleyeceği önceden belli değildir. Öğrencilere kendi sözcükleriyle açıklama yapma olanağı tanır. En belirgin örneği yaratıcı dramadır.

Biçimsel Drama :  Daha çok yetişkin öğrenci gruplarında uygulanır ve daha önceden plan gerektirir. Biçimsel drama için prova da gerekebilir. Karagöz ve Hacivat oyunları biçimsel dramaya örnektir.

 

Dramatizasyonun Yararları : 

·         Etkili ve dikkatli dinleme yeteneğini geliştirir,

·          Kendine güveni (özgüveni), anlama yeteneğini ve yaratıcılığı geliştirir,

·          Akıcı konuşmayı, dile hakim olmayı, iyi ifade yeteneğini geliştirir ve sosyalleşmeyi sağlar, 

 Öğrenilen bilgilerin kullanımıyla pekiştirilmesini sağlar.

 

MİKRO ÖĞRETİM TEKNİKLERİ    

            -    Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitiminde uygulama olanağı tanır ve öğretmen adaylarına deneyim kazandırır.

            -  Öğret-yeniden öğret sereci gerçekleştirilir. Öğretim süreci, sınıftaki öğrenci sayısı ve konu bakımından küçültülmüş ve yoğunlaştırılmış bir öğretim deneyimidir. Normal öğrenme ve öğretim süreçlerinin karmaşıklığını basitleştirmeyi amaçlayan bir laboratuar öğretim yöntemidir. Öğretmen adaylarının mesleğin gerektirdiği rol ve davranışları kazanmalarında mikro öğretim uygulamalarının katkısı büyüktür.

            -  Öğretmen eğitiminde kullanılan ve az sayıdaki öğrencinin ( 1-5 kişilik) grup çalışmalarıyla gerçekleştirdiği bir tekniktir,

            -    Dersler kısa tutulur ( 5-15 dakika). Her öğrenci konusunu sunar, sunu, kamera, video, teyp vb. kayda alınır. Dersten sonra sunu birlikte izlenir ve tartışılır, değerlendirme yapılır.

            -   Alınan dönüt ışığında dersler yeniden düzenlenir, kayıt yeniden yapılır ve değerlendirmeye geçilir.

            Öğret- Tekrar Öğret Akışı:

1-      Bir mikro ders planlanır / hazırlanır,

2-     Mikro ders gerçekleştirilirken, öğretme işleminin ne derece başarıyla yerine getirildiğine ilişkin sözlü, yazılı, teyp veya video lie kayda alınır   (5-20 dakika arası),

3-     Alınan kayıtlar tüm sınıfın katılımıyla izlenip incelenir ve böylelikle deşifre edilir,

4-     Dönütler ışığında mikro ders yeniden düzenlenir ve tekrar mikro ders gerçekleşir,

5-     Düzeltme ve iyileştirmelerle birlikte mikro dersin son biçimiyle kayıt tutularak dönüt alınır. 

               EĞİTSEL OYUNLAR

            Bilginin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrarını sağlar. Öğrenciye neşeli ve rahat bir ortam yaratır. Sınıf içi çalışmaları monotonluktan kurtarır. Konular oyunlarla ilgi çeker duruma getirilir. Oyunlar tüm öğrencilerin katılımını sağlayacak düzeyde ve esneklikte olmalıdır. Hedefi kazandıracak  şekilde dersin başında veya sonunda uygulanması zamandan tasarruf sağlar.

Ø      Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan bir tekniktir,

Ø       Öğrencinin çok yönlü gelişimini sağlar, 

Ø       Öğrenciye neşeli ve rahat ortam sağlamakta, sınıf içi çalışmalara da değişiklik getirmektedir,

Ø       Konular oyuna dönüştürülerek ilgi çekici duruma getirilir,

Ø       Eğitsel oyunlar daha fazla öğrenilen bilgilerin daha rahat ve eğlenceli bir ortamda tekrar edilerek pekiştirilmesini sağlayan etkinlikleri kapsar. Konuları ilgi çekici hale getirerek sınıftaki en pasif öğrenciler bile etkinliklere katılarak çok yönlü gelişirler.

 

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİKLERİ (E. Bono)

            Altı şapka karar verecek her konuda sistematik düşünmeyi, farklı düşünebilmeyi ve doğru karar vermeyi öğretmek için kullanılan bir tartışma çeşididir. Bireyin düşünme etkinliğini belli bir düzene sokarak analiz etmesini sağlamak ve bireye nasıl düşünmesi gerektiğini öğretmek amacıyla kullanılır.

              Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede kullanılan grup tartışma tekniklerindendir. Düşünce öğretiminde kullanılır. Eleştirel ve çok yönlü düşünmeyi sağlar. Öğrenci bir olay ya da olgunun tek yönünün olmadığını, birçok yönünün olduğunu anlar. Bu teknikte altı değişik renklerde şapkalar ve anlamlarını temsil eden düşünceler bulunmaktadır. Öğrenciler sırası ile kartondan yapılan bütün şapkaları takarak, görüşlerini belirtirler. Böylece bir olayı farklı yönlerini yakalamayı öğrenirler.

            -    Beyaz Şapka        :  Tarafsız bir şekilde bilgiyi temele alıp düşünme,

            -    Kırmızı Şapka     :  Özsezgisel olaylara dayalı duygusal tepki vermeyi temel alır,

            -    Siyah Şapka         :  Olaylara eleştirel ve karamsal açıdan bakış,

            -    Sarı Şapka           :  İyimserlik, olaylara iyimser ve yapıcı bir yönden bakma,

            -   Yeşil Şapka     :  Olaylara yeni ve farklı çözüm yolları bulmak, yaratıcı ve yenilikçi fikirler üretmeye dayalı düşünme,

            -    Mavi Şapka         :  Olayları tüm olası yönleriyle gören ve değişkenleri kontrol altında tutan bakış açısı,

            -    Bir olay verilir ve her öğrencinin farklı şapkayı temsil eden düşünceden bakarak olayı yorumlamaları istenerek yaratıcı düşüncelerin ortaya çıkması sağlanır. 

            Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Kullanılmasında İzlenecek Alan Aşamalar Aşağıda Sıralanmıştır :

1-      Bir konu belirlenir. Bu konu karar verilmesi gereken her hangi bir konu olabilir.

2-     Karar verme sürecine katılacak kişiler, birbirlerini görebilecek şekilde oturtulduktan sonra şapkalar sırasıyla takılır. Her şapkanın temsil ettiği yönde fikirler belirtilir.

3-     Mavi şapkayı dışındaki beş şapkayı temsil eden görüşler gözler önüne serilir. Bu beş şapkanın gereği görüşler (net bilgiler, duygular, riskler, avantajlar ve yaratıcı fikirler) bir arada düşünülerek mavi şapkanın gereği olan karar verilir.

 

             EKİPLE ÖĞRETİM

            Birkaç uzmanın ve öğretmenin öğretim etkinliklerini planlama, sunma, değerlendirme ve geliştirmede sistemli olarak çalışmasıdır.

 

            BALIK KILÇIĞI TEKNİĞİ

BENZETİM (BENZEŞİM-SİMÜLASYON) TEKNİĞİ

            Gerçeğe uygun olarak geliştirilen yapay bir ortamda ya da model üzerinde yapılan bir öğretim yaklaşımıdır. Öğrencilerin gerçek uygulamalarında tehlikeli ve maliyet gerektiren durumlarda kullanılır. Sınıf içinde bir olayı gerçekmiş gibi ele alarak üzerinde eğitici çalışma yapılarak uygulanan bir öğretim tekniğidir. Gerçek durumların önemli boyutları bir model ya da resimler ve diğer sembolik yollarla belirlenir. Pilot eğitimi.

            Benzetimde en önemli nokta, gerçeğine uygun / yakın ortam yaratmaktır. Benzetim, bir olayı gerçekmiş gibi ortam düzenleyip öğrencilerin üzerinde çalışma yapmalarını sağlayan bir öğretim tekniğidir. Gerçeğinin tehlike yaratacağı durumlarda kullanılır ve maliyeti azaltır. 

 

            Benzetim Tekniğinde Dikkat Edilecek Noktalar  Şunlardır :

Ø      Sınıf içi uygulamalarda öğretmen de rol almalıdır,

Ø        Öğretmen, uygulamaya geçmeden  önce benzetim tekniğini anlatmalı ve öğrencilerin anlayamadığı konuları açıklamalıdır ,

Ø       Öğrencilere yapacakları yansız olarak dağıtılmalıdır,

Ø        Birkaç aşamadan oluşan uygulamalarda, her aşamadan önce açıklama yapılmalıdır.

            Yararları :

Ø      Bireylerin ileride alabilecekleri rollere daha iyi hazırlanmalarını sağlar,

Ø       Kavramları ve ilkeleri yaşama geçirebilmeyi kolaylaştırır,

Ø       Güdüyü arttırır, analiz ve sentez gücünü geliştirir,

Ø       Bireyler arası iletişim becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlar. 

 

DENEY  

            Bilimsel bir gerçeği kanıtlamak ya da göstermek için yapılan denemedir. Koşullar önceden belirlenmeli ve güvenlik önlemleri alınmalıdır. Öğretmen gerekli denemeleri ve hazırlıkları yaptıktan ve tehlikeli durumlar için gerekli önlemleri aldıktan sonra gerçekleştirilir. 

a)     WORKSHOP

            Genellikle iş hayatında, iş verimini arttırmada kullanılır. Mesleki dayanışmayı arttırır. Çalışanların ortak bir konu üzerinde düşünmelerini, öğrenmelerini ve çalışmalarını sağlar. Örn. Okullarda iş-teknik derslerinde birkaç öğrenci bir araya gelerek atölye çalışması yaparlar ve ortak bir ürün ortaya çıkartırlar.

b)     DÖNÜŞÜMLÜ GÜNLÜK ÇALIŞMALAR

            Öğrencilerin yetersiz oldukları konularda kendilerini geliştirmek üzere bireysel çalışma ve sorumluluk gerektiren bir tekniktir. Gruplar oluşturulmasına ve grupların başına konuyu iyi öğrenen öğrenciler yerleştirilmesine karşın bireysel eksiklikleri ve sorumluluğu geliştiren bir tekniktir. 

            Burada dikkat edilecek nokta bu dört tekniğin (dönüşümlü günlük çalışmalar, beceri geliştirme çalışmaları, planlı grup çalışmaları, düzey geliştirme çalışmalarının)  gruplar oluşturarak uygulanmasına karşın bireysel öğretim teknikleri olmasıdır.

 

            Yine bireysel eksiklikleri gidermek üzere grup oluşturarak gerçekleştirilen ve eksiklikleri olan öğrencilerin bu eksikliklerini gidermek üzere uygulanan diğer bir yol akran  (yaşıt) grupları tekniğidir. Akran gruplarında öğrenciler tarafından öğrencilerin öğretimi ve öğrencilere rehberliği söz konusudur.

c)     GÖRÜŞ GELİŞTİRME

            Çelişkili karşıt görüş içeren konular üzerinde gerçekleşen bir tartışma çeşididir. Belirgin çelişkiler ve kutuplaşmış tutumlar içeren konular olması önkoşuldur. (Örn : Türkiye AB’ye kayıtsız şartsız girmeyi kabul etmelidir, KPSS kaldırılmalıdır). Eğitsel düşünmeyi, başka görüşlere saygı duymayı öğretmek ve öğrencilerde görüş geliştirmek amacıyla kullanılan bir tartışma tekniğidir. Konular aşağıdaki örneklerde olduğu gibi geçerli sayılabilecek karşıt bakış açıları içermelidir. 

            Bu Tekniğin Uygulanmasında İzlenecek Aşamalar Aşağıdaki Gibidir:

1-      ‘Tamamen Katılıyorum’, ‘Katılıyorum’, ‘Kararsızım’, ‘Katılmıyorum’ ve ‘ Kesinlikle Katılmıyorum’ yazılarının yazıldığı beş ayrı karton hazırlanır ve bu kartonlar sınıfın duvarına karalıklı olarak asılır.

2-     Tartışma konusu tahtaya yazılır.

3-     Öğrencilere tartışma konusu olarak verilen  önermelere ne derece katıldıkları sorulur ve buna göre, katılma derecelerini belirten duvara asılı kartonların önünde öğrencilerin toplanması istenir.

4-     Öğrencilere teker teker söz verilerek, neden bulundukları yerde oldukları sorulur. Açıklamalarını bütün sınıfın dinlemesi sağlanır.

5-     Tartışmalar sırasında dinleyen öğrencinin bulunduğu yerden başka bir kartonun önüne gidebileceği, görüşünü geliştirebileceği belirtilir ve bütün öğrencilerin tartışmaya katılmaları için çaba gösterilir.

 

Görüş Geliştirme Tekniğinde Dikkat Edilecek Noktalar :

Ø      Konunun geçerli bir çelişki içermesi gerektiği bilinmelidir,

Ø       Çelişkilerin çözümü konusunda geçmişte ve bugün izlenen çözüm yollarının farkında olunmalıdır, 

Ø       Sınıf yönetiminde becerili olunmalıdır, 

Ø       Slogan kullandırılmamalıdır, 

Ø       Bireylere değil, fikirlere karşı çıkılmalıdır,

Ø       Öğrencilerde tartışma becerisi geliştirmeye çalışılmalıdır.

d)     KOMİTE GÖRÜŞMESİ

e)     SÖYLEV

f)     DEMEÇ

g)     KONFERANS :

BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

PROGRAMLI ÖĞRETİM (Skinner) 

             Skinner ve davranışçı kuramın geliştirdiği öğretme tekniğidir. Öğretimi bireyselleştiren bir tekniktir. Öğretilecek her davranış sırasıyla hiç atlamadan öğretilir. Öğrenci bu yöntemde özel hazırlanmış bir materyalle (bilgisayar yazılımı, kitaplar vb.)  etkileşime girerek kendi kendine öğrenir. Öğrenci materyaldeki bilgi birikimini okur, anlar, sorulara cevap verir ve geribildirimlere göre devam eder.

            Programlı öğrenme, konuların ünitelere ayrılmasını ve önkoşul öğrenmeler dikkate alınarak belli bir sıra içinde  işlenmesini (küçük adımlar), pekiştireç verilmesini (başarı sonrasında), öğretimin bireyselleştirilmesini (bireysel hız), hatanın en aza indirilmesini (anında düzeltme), ve öğrencinin sürece dahil edilmesi gerektiğini (etkin katılım) savunur. 

Küçük adımlar, K

etkin katılım,  E

başarı, B

anında düzeltme, A

kademeli ilerleme, K

bireysel hız ilkeleri uygulanır. B 

şeklinde formüle edilebilir.

 

            Programlı öğretim yazılımları doğrusal programlama (öğrenci belirli bir düzenlemede ilerler. Önkoşul bilgileri, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmaz ) ve Dallara ayrılan programlama (Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları ile ön koşul bilgileri dikkate alınır)  olmak üzere iki tür hazırlanır.

            Öğretimin bireylerin hızına göre düzenlenmesi esasına dayanır.

 

Programlı Öğretimin Özellikleri

·         Öğretimi bireyselleştirir,

·          Her öğrenci kendi öğrenme hızına göre hareket eder, 

·          Kademeli yaklaştırma yoluyla öğrenmeyi sağlar. Öğrenmede en etkili yaklaşımın pekiştireç olduğunu varsayar,

·          Bilgisayar yazılımları, internet ve özel hazırlanmış kitapçıklar ile verilir. Materyalin hazırlanması profesyonellik gerektirir ve zaman alır,

·          Okulda ve okul dışında uygulanabilir,

·          Sınıfta bireysel etkileşimi (öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci) sınırlar,

·          Bilgi ve kavrama düzeyi hedef alanlarını kazandırmada kullanılır, daha üst düzey hedef alanlarını kazandırmaz.

 

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM (Keller Planı)

            Farklı kişisel yapı, ilgi, yetenek ve gereksinim içindeki bireyleri üst düzeyde yetiştirip topluma kazandırmayı amaçlar. Keller planında, bireyler sahip oldukları özelliklere göre gruplara ayrılabilir ve homojen (benzer özelliklere sahip öğrencilerden oluşan) sınıflar oluşturabilirler ( seviye grupları). Bireylerin farklılıkları temel alınır. ( Keller Planı: Keller bir tarafa, körler bir tarafa anlayışıyla bireysel  farklılıklara göre öğretimi savunur ).

            -  Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasındaki öğrenme ve bireysel farklılıkların giderilerek her öğrenciye hızına uygun öğretim yapılması tekniğidir, Her öğrenci kendisine özgü düzeyde öğrenir,

            -  Öğretmen sınıfın tümünü değil, 3-4 öğrenciden oluşan küçük gruplara (homojen gruplara) açıklama yapar, Öğrenme stili, tarzı önemlidir.

            -   Bireysel ödev ve çalışmalar yapar,

            -   Dönüşümlü günlük çalışmalar, tamamlayıcı sınıflarda özel ders verme, beceri geliştirme çalışmaları, planlı grup- farklı sınıflar (seviye grupları) çalışmaları, düzey geliştirme çalışmaları yapılır.

           

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM

            Bilgisayar destekli öğretimde bilgisayar bir öğretici, bir araştırma yaptırıcı, bir uygulatıcı veya bir olayın benzerini canlandırıcı olarak kullanılır. Öğretim sürecini ve öğrenci motivasyonunu güçlendirir. Kendi kendine öğrenme ilkelerinin, teknoloji özellikle bilgisayar teknolojisi ile birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yoludur.

            - Bilgisayar öğretiminde öğretmene yardımcı olan bir öğretim aracı olarak kullanılır,

            - Öğrenciler için, renkli, hareketli, animasyonlu olarak hazırlanan eğitim CD’leri aracılığı ile öğrenme zevkli ve ilgi çekici hale gelir,

            - Bilgisayar destekli öğrenmede kullanılacak yazılımlar, öğrencilerin yaşına ve gelişim düzeylerine uygun olmalı, renkli, hareketli ve sesli kullanımlarla desteklenmeli, konuları açık, net ve anlaşılır biçimde sunmalı, öğretimin hedeflerine uygun olmalı ve dönüt-düzeltmeler kullanılarak öğrenmeyi kontrol etmelidir,

            - Bilgisayar öğretmenin yerine geçen bir araç değil, öğretmene yardımcı olan, öğretimi tamamlayıcı bir destek aracıdır.

 

            Bilgisayar Destekli Öğretimin Avantajları

·         Çeşitli zihinsel becerileri geliştirmesi,

·          İlgi ve dikkati çekmesi, merak uyandırması,

·          Öğrenme sürecinin devamlılığını sağlaması, 

·          Eksik öğrenmeleri belirlemesi ve gidermesi,  

·          Sık tekrar etme olanağını vermesi, 

·          Bilgi ve kavrama düzeyindeki hedef alanlarını kazandırması.

            Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları : 

Öğrenme hızı; Öğrenci kendi öğrenme hızına uygun olarak konuyu öğrenme, ihtiyaç duyduğunda tekrar etme şansına sahiptir,

Katılımcı Öğrenme (Etkin Katılım); Belirli aralıklarla öğrencilere verilen geri bildirimler ile öğrencinin sürekli aktif olması ve derse katılması sağlanır,

Öğretim Etkinliklerinin Çeşitliliği ; Görsel ve işitsel öğelerin etkin olarak  kullanıldığı alan Bilgisayar Destekli Öğretimdir.

Öğrenci Performansının İzlenebilmesi; Öğrencinin konu üzerinde harcadığı zaman ve gösterdiği performans kayıt edilir ve istenildiğinde öğrenciye sunulur,

 

Zamandan ve Ortamdan Bağımsızlık ; Bilgisayar destekli öğretim ortamında öğrenci istediği konuyu istediği zamanda öğrenebilir, tekrar edebilir.

            Skinner’in Programlı Öğretim Modeline uygun olarak kullanılabilecek olan bilgisayar destekli öğretim, programlı öğrenmede dile getirilen bireysel farklılıkların dikkate alınmasını, çeşitli zihinsel becerilerin geliştirilmesini, sınırsız tekrar olanağı sağlanarak kalıcılığın arttırılmasını, görsel işitsel uyarıcılar açısından zengin yaşantılar sağlamasını, öğrenme eksikliklerinin tespit edilmesini ve giderilmesini sağlaması önemli yararları arasında sayılabilir.

 

Bilgisayar Destekli Öğretim Programlarının Hazırlanmasında Dikkat Edilecek Hususlar:

Ø      Öğretimin amacına uygun olma, 

Ø       Program içeriğinin hedeflerine uygun olması, 

Ø       Öğrenci ilgi ve yeteneklerine uygun olması,

Ø       Uygun ipucu, öğrenci katılımı, pekiştireç, uygulamalarına sahip olması,

Ø        Programın açık, net ve anlaşılır bir dille yazılması,  

Ø       Dönüt düzeltme etkinliklerine sahip olma, 

Ø       Uygun beceri ve davranışları kapsama,

Ø       Öğretmene yardımcı olma, 

Ø       Görsel ve işitsel uyarıcı zenginliklerine sahip olma, 

 

            TUTOR DESTEKLİ ÖĞRETİM

SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

GEZİ     

            Okul ve sınıf çalışmalarını tamamlamak, ünitede geçen konuları doğal ortamında görmek ve okul-yaşam arasındaki bağı kurmak amacıyla yapılan planlı ziyaret tekniğidir. En önemli faydası İLK eleden ÖĞRENME Yaşantıları SAĞLAMASIDIR.  Hedeflere ulaşmak için sınıftaki konularla ilgili olarak yapılan planlı ziyaretlerdir.

            Gezi Tekniğinin Özellikleri :

·         Olaylar gerçek ortamda görülür ve ilk kaynaktan bilgi alınır,

·          Öğrenme konusunun oluşumu ve koşulları ile nesne ve materyal doğal ortamında incelendiği için etkili bir tekniktir. Katılan tüm öğrencilerin gözlem yapmasına olanak sağlamalıdır, 

·          Gezi iyi planlanmalıdır. Gezi yapılacak kurumdan ve okul müdürlüğünden izin alınarak gezi programının bütün boyutları öğrencilerle birlikte planlanmalı ve yürütülmelidir, 

·          Gezi sonuçları sınıfta tartışılmalı ve raporlaştırılmalıdır.

            Gezide Dikkat Edilecek Noktalar :

Öğrenciye kazandırılacak davranışlar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir,

Gezi yapılacak yer bu hedef davranışlara göre önceden belirlenmelidir,

İzinler alınmalı, gezi yapılacak yerde sorulacak sorular önceden belirlenmelidir,

Öğrencilerle birlikte (hedefe ve belirlenen yere göre ) gezi planı hazırlanmalıdır,

Gezi, palana göre yapılmalıdır,

Geziden sonra, yapılan etkinlikler ve sonuçlar gezinin amaçları doğrultusunda sınıfta tartışılmalıdır

 

GÖZLEM

            Gerçek yaşamdaki olayların, nesnelerin, insanların bir plan dahilinde izlenmesi ile gerçekleşen bir tekniktir. Gözlem tekniği öğrencilere inceleme olanağı tanımasının yanı sıra gözlem yapılan konun kavranmasını sağlar.

           

            Öğrencilerin gerçek hayat içinde ya da yapay ortamlarda (laboratuar,sınıf) olayları, nesneleri, insanları bir plan dahilinde izlemeye dayalı bir tekniktir. Belirli bir nesne, olay ya da durumla ilgili bilgi toplama ve inceleme yapma amacıyla yapılır.

            Gözlemde Dikkat Edilecek Noktalar :

1-Sistematik olmalı ve bir formatı (gözlem formu veya fişi) olmalıdır. Gözleme başlamadan önce hedefler önceden belirlenmelidir. Öğrencilere gözlenecek durum ya da olay ile ilgili önceden bilgi verilmelidir,

2-Farklı öğrenciler aynı durum ya da olayı gözlemeli ve sonuçları karşılaştırılmalıdır,

3-Gözlemci gözlemi yaparken doğal ortamı bozmamalı, böyle bir durum söz konusu olursa gözlem gizli gerçekleştirilmelidir,

4-Gözlem sonuçları vakit kaybetmeden kaydedilmelidir.

           

GÖRÜŞME

            Sınıfta işlenen konularla ilgili bilgileri kişilerden genellikle uzmanlardan elde ederek öğrenmeyi sağlar. Bu teknik öğrencinin uzmanlarla dışarıda görüşmesiyle gerçekleşebileceği gibi sınıfa uzman getirerek de gerçekleşebilir. Görüşme tekniğinde amaçlar  doğrultusunda sorulacak sorular önceden belirlenir ve bir zaman sınırı belirlenmelidir.

            Öğrenme konusuyla ilgili bilgileri uzman kişilerden alarak sınıf ortamında aktarmaya dayalı bir tekniktir. Uzman kişi sınıf ortamına getirilebilir veya görüşme ziyaret etme şeklinde gerçekleşebilir. Uzman kişinin açıklamaları ve bilgileri konuyu yaşayan birisi olması sebebiyle daha gerçekçi ve etkileyici olabilir.

 

 

SERGİ

            Yazı, şiir, heykel, resim gibi ürünlerin uygun şekilde yerleştirilerek gözler önüne konulması, incelemeye sunulmasıdır. Sergiler grup bilinci ve grupla çalışma alışkanlığını geliştirir. Motivasyonu arttırır. Ürün ve süreç değerlendirmeye olanak tanır.

            Öğrencilerin, öğrenme sürecinde ürettikleri ürünlerin (resim, şiir, kompozisyon, heykel vb.) değerlendirildiği ve paylaşmayı sağlayan bir tekniktir. Hazırlanan ürünler; sınıf sergileri, fuarlar, şiir, kitap, resim, heykel sergileri gibi etkinliklerle ortaya konulur ve incelemeye sunulur. Bu teknikte öğrencilerin yaratıcılığı, üretkenlikleri, becerileri geliştirilir ve öğrenme süreci ile ilgi çekici, doyum sağlayıcı bir anlama kavuşur. Öğrenci aynı zamanda yaparak-yaşayarak ve planlı iş yapma alışkanlığı kazanır.

 

ÖDEV   

            Öğrencileri, yeni öğrenilecek ünite veya konuya hazırlamak, konuyu birlikte işlemek, öğrenmeyi kolaylaştırmak, sınıfta işlenen ve konuların tekrarını (pekiştirilmesini) sağlamak için yaptırılan çalışmalara ödev denir.

            Ödev, öğretmen tarafından çocukların ders dışı zamanlarda hazırlamaları için verilir;  bazen derse hazırlık ve çoğu kez de derste öğrenilenleri pekiştirme, tekrar, genişletme ve tamamlamayı yanı sıra yerine göre değerlendirmeyi amaçlayan çalışmalardır. Ödevler kullanımına göre bağımsız ve grupla çalışma alışkanlığı kazandırmak için kullanılabilir.

            Ödev, öğrencilerin sınıf dışında yaptığı ek öğrenme etkinliği olarak gerçekleştirilir. Ödevin en önemli amacı  sınıfta anlatılan ve kavratılan konuları tekrar etme, pekiştirme ve alıştırma olanağı sağlamasıdır.

            Ödev Tekniğinin Özellikleri :

Ø      Ödev, öğrencinin  bireysel olarak yapabileceği içerikte verilmelidir. ( Ödev vermede dikkat edilecek en önemli özellik bireysel olarak planlanması, yapılabilmesi ve sonuç alınabilmesidir). Zor ve karmaşık ödevleri yapamayan öğrenciler başkalından yardım istemekte ve bu sürede olumsuz psikolojik durumlar yaşanmaktadır,

Ø       Ödev eğitsel değer taşımalıdır, 

Ø       Ödev açık, net ve anlaşılır olmalıdır,  

Ø       Öğrenciye öncelikle sınıfta anladıkları ve öğrendikleri konuların tekrarını ve alıştırmasını yapmaya dönük ödev verilmelidir, 

Ø       Ödevlerle ilgili öğrencilere anında dönüt verilmelidir, 

Ø       Ödev, öğrencinin gelişim düzeyine uygun ve normal süre için verilmelidir, 

Ø       Derse hazırbulunuşluğu sağlama ve öğrenmeye güdülemeyi sağlamada kullanılmamalıdır, 

Ø       Öğretmen ödevini yapmayan öğrenciye ceza vermemeli, yapabileceği türden yeni bir ödev vermelidir.

 

            Ödev Tekniğinin Faydaları :

1-      Öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirme, kalıcı olmasını sağlama ve çeşitli durumlara uygulama olanağı sağlar. İşlenen konuları sağlamlaştırır ve genişletir,

2-     Öğrencilerin yaratıcılıkları gelişir ve görev yapma bilincini, kendi kendini kontrol duygusunu sorumluluk duygusunu kazanır,

3-     Bireysel farkları ve hızı dikkate almayı sağlar ( öğretimi ve öğrenme hızını bireyselleştirir),

4-     Öğrencilerin boş zamanlarını eğitsel ve yararlı çalışmalarla geçirmelerini sağlar (boş zamanların değerlendirilmesi için ödev verilmez. Eğitsel amaçlarla verilir)

5-     Öğrenciye bağımsız çalışma alışkanlığı kazandırır,

6-     Öğretmen açısından derse iyi bir öğrenci hazırlığı sağladığı gibi, aynı zamanda iyi bir öğrenme kontrol aracı olur ( ödev yoluyla değerlendirme de yapılabilir).

 

            OYUN

            Oyunun çocuğun gelişimine en önemli katkısı, çocuğun toplumsallaştırılmasına yardımcı olmasıdır. Çocuklara uygun ortamlar ve etkileşim biçimleri sağladığı için ve çocuğun hareketlilik ihtiyacının karşıladığı için önemli bir öğrenme aktivitesidir.

            Oyunun Çocuğun Gelişimine Etkileri

·         Sosyalleşmeyi sağlar,

·          İşbirliği, dayanışma, paylaşma durumlarını geliştirir, 

·          Çocuğun zihinsel gelişimini (özellikle problem çözme yeteneğini ), dil gelişimini ve yaratıcı düşünme yeteneklerini geliştirir, 

·          Çocukların esnek ve anlayışlı olmalarını sağlar, 

·          Çocuğu ileriki hayatına hazırlar, 

·          Mizah duygularını geliştirir.

 

EĞİTİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR VE YÖNELİMLER

EĞİTİMDE YENİ ANLAYIŞLAR

            Dünyadaki gelişmeler ve değişmeler eğitimde yeni yaklaşımları ve anlayışları beraberinde getirmektedir. Bu yaklaşımlar eğitim programlarını etkilemektedir. Eğitim sistemindeki yaklaşımlara bakıldığında temelde küreselleşen dünya ve gelişmiş iletişimin kültürler arasında hızlanmış olmasının etkisi görülmektedir. Çağdaş ülkeler  yaşam boyu eğitim kavramı yerine yaşam boyu öğrenme kavramını kullanmakta ve öğrenmedeki nihai amacın, bireyin kendini gerçekleştirebilmesi için yeteneklerin en üst seviyede geliştirmesi, olduğu ve öğrenmenin kişiselliğine dair ‘öğrenme bireyin parmak izi kadar kendine özgüdür” görüşü hakimdir. Bilgi ve iletişim teknolojisi gelişmiş eğitim sistemlerinde daha çok kullanılmakta.  Bu da yeni yaklaşımları doğurmakta; dolayısıyla okulun ve öğretmenin görev ve sorumluluklarında, bilginin kullanılmasında ve aktarılmasında değişikliği zorunlu kılmaktadır. Çağdaş insan öğrenmeyi öğrenen insandır ve öğretmene rehberliği konusunda daha çok ihtiyaç duymaktadır.

 

ELEKTORANİK ÖĞRENME VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM

            Bilgi ve iletişim teknolojisi ile e-öğrenme’nin etkili bir yol olduğu vurgulanmaktadır. Öğrenci eğitim ortamına gitmeyip, öğrenme öğrencinin masasına gemlete; dolayısıyla diğer öğrenmelerin hantal, pahalı, eski yöntemler olarak görülmesine neden olmakta.

            Elektronik öğrenme, webde dolaşarak, belli bir konu başlığına odaklanmış, bir arama yaparak e-posta mesajları görderme,  alma, bir on-line kursa katılma, on-line tartışma ortamına gireme gibi etkinlikleri kapsar.

Bilgi teknolojisi iş hayatında aranan insan profilini yeni baştan yaratmaktadır. Günümüz insanı bilgiyi tek bir kaynaktan alıp ezberleme yerine, değişik yerdeki bilgiye ulaşma yollarını bilen ve bunları kullanabilen ve sorunlarını bu bilgilerle çözme yollarını bulan birey olması amaçlanmaktadır. Öğrenme açısından öğretim teknolojilerinin ve öğretim materyallerinin önemi artmaktadır. İlerlemeci eğitimci John DEWEY’in dediği gibi, eğitim yaşamın ta kendisidir. Öğretmen bilgiyi depolayan ve onu öğrenciye sunan kaynak olmaktan çok, öğrenciyi bilgiye yönlendiren olmuştur. Bilgisayarın hayatımıza girmesi ile Bilgisayar Destekli Öğretim kavramı ve bunun internet üzerinden öğrenme gibi kavramlar oluşmuştur.

 

B-BEYNE DAYALI ÖĞRENME (nörofizyolojik öğrenme)

Hebb’e göre çocuk, seçkisiz bir şekilde birbiriyle ilişkilenmiş bir sinir ağıyla doğar. Bu sinirsel ağ, duyuşsal yaşantılar yoluyla organize olur ve böylece insanın çevresiyle etkili iletişim kurmasını sağlar. Hebb, her çevresel objenin, karmaşık bir beyin hücresi grubunu uyardığı belirtmektedir. Çevreden gelen uyarıcılar nöronları  harekete  geçirir,  yeni  öğrenmeler  yeni  nöron  gruplarının  oluşmasıyla  meydana  gelir.            

Farklı  öğrenmeler  arasında  bağ  kurmak  ise  farklı  hücre  grupları  arasında         kurulan ilişkiye dayanır.

 

Beyne Dayalı Öğrenme:

Beyne dayalı öğrenmede eğitimciler Öğrencilerin takım içinde çalışarak öğrenmelerine izin vermelidir. Onları okul ortamının dışına çıkarıp, problemleri yaşayarak öğrenmelerini sağlamalıdır. Öğrencilerin kendi öğrenme stillerini yaratacağı ortamları oluşturmalıdırlar.

 

 Bu kuramın uygulanabilmesi için;

      1- Öğretmenler interaktif karmaşık deneyimler içinde öğrenenlere atılım yapmalılar.

     2- Öğrencilerin kişisel anlayış müdahalesine sahip olmaları gereklidir. Tetikleme halini istemesi için öğrenci önce aklını mücadeleye teşvik etmelidir.

     3- Bir problem hakkında bir öğrencinin öğrenme kazanması istendiğinde, ona yakınlaşması ve genel içinde öğrenmesi için farklı yönlerde, yoğun analizler yapması gerekir.

 

A-    QUANTUM ÖĞRENME

Öğrencilere öğrenmeyi öğretme stratejisinden oluşmaktadır.

Stratejinin bir kısmı şöyledir:

   1- Öğrenmeyi tekrar etme,                                     

2- Aktif Öğrenme,

   3- Not Alma Teknikleri,                                         

4- Uygun Yazma Teknikleri,

   5- Hafıza Geliştirme Stratejileri,                            

6- Mantıklı / Yaratıcı düşünme

 

E- YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Eğitimin yaşam boyu devam eden bir süreç olması kabul görmektedir. Yaşam boyu öğrenmenin üç özelliği; süreklilik, yaratıcılık, öğrenmedir.  Yaşam boyu öğrenmeye göre program geliştirme çalışmaları “yeterliliğe dayalı” dır. 

 

H- YANSITICI DÜŞÜNCE

 Gelecekte daha iyi kararlar vermeye çalışırken geçmişteki kararların başarılarını değerlendirmelidir. John Dewey’in “Toplumun en önemli gereksinimi, öğrencilerin okulda öğrendiklerini yaşama yansıtmayı öğrenmeleridir” görüşü yansıtmacı düşünceyi açıklar. 

 

İ-KURAMCILIK-BİLGİYİ YAPILANDIRMA (yapılandırmacılık)

Öğretimden çok öğrenme ve bilgiyle ilgili bir kuramdır. Bilginin transferi ve yeniden yapılandırılması söz konusudur.

Temel Özellikleri :  -İlgi uyandıran sorunlar,  - Temel kavramlar etrafında öğrenme, - Öğrencilerin görüş açıları ve öngörülerine göre öğretim programı, - öğrenme süreci bağlamında öğrenmeleri değerlendirme.